Nie ufasz innym osobom. Uważasz, że ich intencje i zamiary nie są dobre. Boisz się, że Twoje działania zawsze skończą się niepowodzeniem, a inni ludzie na pewno Cię odrzucą. Do tego Ty lub Twoi najbliżsi zauważają, że nie jesteś wcale odporny na krytyczne opinie, a doświadczone krzywdy (zarówno te, które wydarzyły się naprawdę, jak i te wymyślone przez Ciebie) pamiętasz niezwykle długo. To wszystko powoduje, że raczej unikasz kontaktów społecznych, wycofujesz się z nich. Wszystko po to, by nie doświadczyć rozczarowania, by nie musieć odczuwać bólu z nim związanego. Czy to znaczy, że jesteś dziwny? Absolutnie nie. Najprawdopodobniej cierpisz na schorzenie opisywane jako osobowość paranoiczna. Zobacz, jak się ją dokładnie rozpoznaje i jakie kroki należy podjąć by wrócić do stanu równowagi w swoim życiu.
Skąd bierze się lęk paranoidalny?
Mechanizm tworzenia się omawianego problemu jest bardzo złożony i nie do końca wyjaśniony przez specjalistów. Ale jedno jest pewne: podobnie jak inne zaburzenia osobowości, zaburzenia paranoidalne mają swoje źródło w dzieciństwie. Jeśli dziecko we wczesnych latach swojego życia jest zaniedbywane, bite, poniżane czy lekceważone, jego układ nerwowy kształtuje się inaczej niż układ osoby dobrze traktowanej. Takie dziecko jako dorosły jest mocno przeczulone na krytykę, wrogie podejście czy oskarżenia kierowane w jego kierunku. Będzie też prawdopodobnie o wiele bardziej podejrzliwe i zdecydowanie mniej ufne.
Paranoiczne zaburzenia osobowości wiążą się również z szeroko pojętym doświadczaniem uczucia zagrożenia we wczesnych latach, zrzucaniem winy na dziecko przez najbliższych, mocnym ograniczaniem autonomii małego człowieka czy zabieraniem mu tak każdemu potrzebnego poczucia sprawstwa.
Osobowość paranoidalna – objawy
Określenia, jakie opisują człowieka cierpiącego na omawiane schorzenie, mogą być różne. Najbliżsi, ale też sami bardziej świadomi chorzy, często używają takich zwrotów jak zazdrość paranoiczna, lęki paranoiczne czy po prostu myśli paranoiczne. Co dokładnie kryje się pod tymi stwierdzeniami? By powiedzieć o kimś: paranoik, psychiatra musi najpierw przeprowadzić szczegółową diagnozę. Może w niej wykorzystać kryteria stworzone przez Światową Organizację Zdrowia. O tym, że pacjent doświadcza omawianego tu problemu, świadczą następujące objawy:
- zdecydowana nadwrażliwość na ryzyko odrzucenia przez innych czy niepowodzenia w działaniach;
- przeżywanie uczucia smutku, przykrości, przez nieadekwatnie długi czas;
- wrogie nastawienie do otaczającego świata;
- zbytnia podejrzliwość, także w stosunku do osób najbliższych;
- zbyt wysokie ocenianie znaczenia własnej osoby;
- bardzo sztywne, wręcz nienaruszalne postrzeganie własnych praw;
- bardzo mocne skupianie się na wyjaśnianiu poszczególnych wydarzeń, nadmierne pochłanianie się tworzeniem wyjaśnień.
Jako główne atrybuty, które posiadają osoby cierpiące na paranoidalne zaburzenie osobowości, wymienia się obronność, prowokacyjność, podejrzliwość, nieelastyczność, gniewność czy niezmienność. Wszystkie te cechy zapewne wyjdą w rozmowach z psychologiem czy psychiatrą. Jednak, dla dopełnienia procesu diagnostycznego, specjalista często wykonuje krótki test na osobowość paranoiczną. Jest on potwierdzeniem tego, co przypuszcza on w wyniku przeprowadzonego wywiadu.
Urojenia paranoiczne – leczenie osobowości paranoicznej
Pełne doprowadzenie do tego, by paranoiczne zaburzenie osobowości nie dotykały już pacjenta, jest niemal niemożliwe. Jednak w procesie terapeutycznym można doprowadzić do tego, że osoba leczona zacznie sobie z nimi dobrze radzić, dzięki czemu jej samopoczucie oraz codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie będzie o wiele lepsze. Najpierw jednak pacjent musi w ogóle dopuścić do siebie myśl że coś jest z nim nie tak, że dotknęła go choroba. Jest to o tyle trudniejsze, że problem najpierw zauważają najbliżsi, nie chory, i to oni wręcz zmuszają go do wybrania się do specjalisty.
Zaburzenia paranoiczne leczy się przede wszystkim poprzez terapię, zwłaszcza tę w nurcie behawioralno-poznawczym. Ma ona uświadomić pacjentowi, skąd biorą się jego zachowania, jakie są ich przyczyny i skutki. Specjalista w ramach procesu terapeutycznego podpowiada, jak i dlaczego osobowość paranoiczna paranoidalna interpretuje dane sytuacje i jak można to robić inaczej. Jednak zanim do tego dojdzie, psycholog czy psychiatra musi pozyskać pełne zaufanie pacjenta, co w tym wypadku jest niezwykle trudne. Gdy sama terapia może nie przynieść właściwych skutków, a stany lękowe czy depresyjne u pacjenta są duże, konieczne jest również wdrożenie farmakoterapii.